"Wczesne Panstwowosci Slowianskie"
PAŃSTWO WIELKO-MORAWSKIE
W latach 795 - 804 Karol Wielki, krol i cesarz frankonski przeprowadzil serie wypraw wojennych przeciwko chanatowi Awarow. Okres swietnosci Awarow nalezal juz wtedy do przeszlosci i w roku 804 chanat ulegl calkowitej likwidacji. Morawianie pojawiaja sie nagle w Annales Regni Frankorum, w zapisie z roku 822, kiedy to morawscy poslowie przybyli na dwor frankonski Ludwika Poboznego. Wkrotce potem morawski ksiaze Mojmir I pojawia sie jako stosunkowo silny wladca. Nie ma niestety zapisow historycznych, dotyczacych Moraw w okresie awarskim. Opierajac sie na archeologii mozemy jednak stwierdzic, ze na tym terenie istnialo kilka wiekszych skupisk miejskich, z ktorych warto tu wymienic rozwijajace sie juz w VIII wieku Mikulczyce, Stare Mesto i Pohansko. Choc dane sa skape, wiekszosc historykow przyjmuje, ze konsolidacja Moraw, jak tez etniczna integracja slowianskiej ludnosci regionu, rozpoczela sie gdzies w poczatkach VIII wieku, w okresie awarskim. Nie ulega tez watpliwosci, ze ksiazeta morawscy dokonali centralizacji i integracji Moraw, pozostajac jednoczesnie awarskimi wasalami. Zaszedl tu podobny proces, jak w przypadku germanskich Gotow pod dominacja Hunow w IV i V wieku. Przy bardzo luznej zaleznosci od ludow koczowniczych, ludy osiadle "przerosly" swoich zwierzchnikow. W roku 833 Mojmir I (rzadzacy w latach okolo 830-846) opanowal zachodnia i centralna Slowacje. Wkrotce tez przylaczyl do swego panstwa tereny wspolczesnych Wegier, na wschod od Dunaju, ktore w tym okresie byly w znacznym stopniu zamieszkale przez Slowian. Od poczatku swego istnienia, Wielkie Morawy znalazly sie w konflikcie z panstwem Frankow. W poczatkowej fazie Morawianie z trudem bronili swojej niezawislosci i kilkakrotnie byli zmuszeni uznac zwierzchnictwo frankijskie. Przelom nastapil w roku 872, kiedy to Świetopelk I (871-894) zadal Niemcom druzgococa kleske. Szczyt potegi morawskiej przypadl na okres rzadow Świetopelka I. W czasie swojej najwiekszej ekspansji terytorialnej Wielkie Morawy objely swym zasiegiem Slowacje, poludniowa Malopolske, Slask, Luzyce, Czechy, prawdopodobnie polnocno-zachodnia Austrie oraz prawie cale dzisiejsze Wegry. Wplywy morawskie zaczely tez siegac polnocnej Serbii. Wzrost potegi Wielkich Moraw powaznie zaniepokoil Cesarstwo Niemieckie. Cesarz Arnulf sprzymierzyl sie w roku 896 z przybywajacymi z azjatyckich stepow koczowniczymi Wegrami. Ksiaze morawski Mojmir II (894-906), nekany wojna domowa ze swym bratem Świetopelkiem II, najazdami Wegrow i Niemcow, bronil sie przez 10 lat. W roku 906 jego panstwo uleglo calkowitej zagladzie. Sojusz z poganskimi Wegrami zemscil sie jednak szybko na Niemcach. Azjatyccy Wegrzy opanowali nizine Panonska i znaczne obszary centralnej Europy. Przez ponad 50 nastepnych lat Wegrzy przeprowadzili dziesiatki wypraw lupiezczych, regularnie dewastujac wschodnie i poludniowe Niemcy. Na terytorium dzisiejszych Wegier, miejscowa ludnosc slowianska powoli ulegla "madziaryzacji" i dzisiejsi Wegrzy w niczym nie przypominaja skosnookich Madziarow z X wieku. Jednoczesnie "madziaryzacja" tych terenow oddzielila na zawsze Slowianszczyzne Zachodnia od Poludniowej. Z koleji Morawy juz nigdy nie podniosly sie z upadku. Po krotkotrwalej dominacji wegierskiej, zostaly wlaczone do Czech i sa dzisiaj integralna czescia Republiki Czeskiej. Jednym z donioslejszych wydarzen w historii Wielkich Moraw bylo przyjecie chrzescijanstwa w obrzadku slowianskim. Chrzescijanstwo penetrowalo ten rejon od poczatkow IX wieku z terenow niemiecko jezycznych (biskupstwo w Salzburgu). W realiach IX wieku oznaczalo to takze znaczne wplywy, jesli nie uzaleznienie od cesarstwa Frankow. W Roku 863 ksiaze morawski, Roscislaw (846-871), sprowadzil bizantyjskich mnichow, braci Konstantego (Cyryla) i Metodego. Obaj pochodzili z Salonik w Grecji, gdzie znaczny procent populacji byl slowianski. Obaj tez znali slowianska mowe i nie wykluczone, ze byli slowianskiego pochodzenia. Pamietac nalezy, ze w IX w. nie istnial podzial na jezyki slowianskie i cala Slowianszczyzna mowila praktycznie tym samym jezykiem. Jednoczesnie podzial na katolicyzm i prawoslawie jeszcze wtedy nie nastapil, choc Rzym i Konstantynopol rywalizowaly o dominacje w swiecie chrzescijanskim. Zabiegi polityczne Roscislawa i Konstantego doprowadzily do uznania przez papieza Hadriana II jezyka slowianskiego, jako rownoprawnego jezyka liturgicznego, obok greki i laciny. Fakt akceptacji slowianskiej liturgii wybiega znacznie poza strefe spraw religijnych. Nalezy pamietac, ze religia odegrala ogromna role w procesie tworzenia sie integracji i samoidentyfikacji narodow. Wspolczesne narodowosci slowianskie nie istnialy jako takie w IX wieku, tak wiec ludnosc slowianska w centralnej i poludniowej Europie byla doskonalym "materialem" na stworzenie jednego, wspolnego narodu slowianskiego. Wielkie Morawy, ze zrozumiala dla wszystkich liturgia slowianska, akceptowana tak przez Rzym, jak i Konstantynopol, mogly stac sie centrum integracji Slowianszczyzny. W podobnych bowiem warunkach, pod zwierzchnictwem niemieckich cesarzy, powstal z wielu plemion germanskich narod niemiecki. Ponadto przez swa centralna lokalizacje mialy Morawy najwieksza szanse do stworzenia wielkiego slowianskiego panstwa, ktore byloby zdolne przeciwstawic sie ekspansji Frankow i ich nastepcy Cesarstwu Niemieckiemu. Gdyby wiec nie upadek Wielkich Moraw, pod ciosami Wegrow i Niemcow, losy Europy, a moze i swiata potoczylyby sie napewno zupelnie inaczej. Jest to jeden z moich ulubionych tematow "gdybania", wybiegajacy jednak poza strefe realnej historii. Czytelnikom polecam "pogdybac" na ten temat samemu, jest to ciekawa intelektualna zabawa. * Panstwo Frankow uleglo podzialowi w 844 roku. Jego wschodnia czesc, Cesarstwo Wschodniofrankijskie, dalo poczatek panstwu niemieckiemu. Roman Zaroff