Slask posiadal autonomie w granicach RP,
przyznana ustawowo w dniu 15 lipca 1920
Autonomii pozbawila Slask dopiero czerwona wladza powojenna
ustawa z dnia 06 maja 1945
Sejm Śląski
(Przedruk obszernej części artykułu, który ukazał się w pracy zbiorowej wydanej w Katowicach w 1934 r. Pisownia zgodna z tekstem oryginalnym.)
Głównemi oznakami autonomji śląskiej, nadanej województwu śląskiemu ustawą Sejmu Rzeczypospolitej z dn. 15-go lipca 1920 r. są: Sejm Śląski jako ciało ustawodawcze, oraz Śląska Rada Wojewódzka, jako ciało wykonawcze.
W myśl statutu autonomicznego Sejm Śląski posiadał pełnię praw ustawodawczych w następujących dziedzinach:
W sprawach używania języka polskiego i niemieckiego w urzędach na obszarze Śląska,
W ustawodawstwie dotyczącym śląskich władz administracyjnych, samorządu powiatowego, miejskiego i w gminach, jako też podziału administracyjnego Śląska,
W ustawodawstwie sanitarnem, z wyjątkiem przepisów o zwalczaniu chorób zaraźliwych i zaraz zwierzęcych,
W sprawach organizacji sił policyjnych i żandarmerji,
W sprawach policji budowlanej, ogniowej i drogowej,
W zakresie szkolnictwa wszystkich rodzajów i stopni,
W sprawach kościelnych, z wyjątkiem konkordatu,
W sprawach zaopatrzenia ubogich i zwalczania włóczęgostwa i żebractwa,
W sprawach dotyczących ustawodawstwa o rolniczych organizacjach zawodowych, jak np. izb rolniczych, organizacji kredytu rolniczego, komasacji gruntów, następnie o wytwórczości rolniczej i leśnej, a mianowicie polowania, rybołówstwa, chowu bydła, ochrony pól i zarządzania co do tępienia szkodników rolnych i leśnych, wreszcie o melioracjach rolnych,
W sprawach dotyczących ustawodawstwa wodnego, z wyjątkiem sztucznych dróg wodnych oraz regulacji rzek spławowych i granicznych,
W ustawodawstwie dotyczącym elektryfikacji i to tak dla celów prywatnych, jako też i dla celów publicznych,
W ustawodawstwie o kolejach drugo- i trzecio- rzędnych oraz o komunikacji elektrycznej i motorowej,
W ustawodawstwie przeciw lichwie, włączając w to lichwę mieszkaniową,
W sprawach zakładów użyteczności publicznej oraz robót publicznych dokonywanych na koszt skarbu śląskiego,
W ustaleniu dorocznego budżetu śląskiego, w zaciąganiu pożyczek wojewódzkich, jako też przy zbywaniu, zamianie i obciążaniu nieruchomego majątku wojewódzkiego,
W nakładaniu podatków i opłat publicznych, śląskich, stosownie do przepisów ustawy,
W ustawodawstwie w wydawaniu przepisów cywilnych i karnych w sprawach zastrzeżonych ustawodawstwu śląskiemu.
Natomiast czasowo ograniczoną władzę ustawodawczą posiadał, względnie jeszcze posiada Sejm Śląski w sprawach zaopatrzenia socjalnego i zaopatrzenia inwalidów wojennych oraz pozostałych po nich wdów i sierot. (.) Ta częściowa kompetencja Sejmu Śląskiego przeszła już w wielkiej mierze na Sejm Rzeczypospolitej, z wyjątkiem ubezpieczenia socjalnego dla pracowników fizycznych.
Do czasowo ograniczonego ustawodawstwa śląskiego należy również sprawa ustanowienia sądów administracyjnych, jednakowoż tylko na czas aż do ujednostajnienia danego prawodawstwa w całej Polsce.
Wreszcie zgody Sejmu Śląskiego wymagają zmiany, dokonywane przez Sejm Rzeczypospolitej w sprawach polityki przemysłowo-górniczo-hutniczej.
Kompetencje Sejmu Śląskiego określają artykuły 13-23 śląskiej ustawy autonomicznej, które brzmią w streszczeniu jak następuje:
Art. 13. Pierwszy Sejm Śląski będzie wybrany w głosowaniu powszechnem, bezpośredniem, tajnem, równem i stosunkowem. Na każde 25.000 mieszkańców przypada jeden poseł. Podział na okręgi ustali Rada Ministrów na wniosek Tymczasowej Rady Wojewódzkiej. Wybory będą odbywały się według ordynacji wyborczej do Sejmu Rzplitej.
14. Sejm Śląski uchwali ustawę o wewnętrznym ustroju województwa śląskiego. Ustawa ta określi szczegółowo skład Sejmu Śląskiego, ordynację wyborczą i prawo wyborcze do tego Sejmu, prawo Sejmu do wykonywania kontroli nad działalnością Rady Wojewódzkiej, czas trwania mandatów wybieralnych jej członków, zakres działania i ustrój Izby Obrachunkowej Śląskiej oraz inne ważniejsze kwestje ustroju Sejmu Śląskiego, Rady Wojewódzkiej i administracji Urzędu Wojewódzkiego.
15. Ustawa o wewnętrznym ustroju województwa śląskiego będzie podpisaną przez Prezydenta Rzeczp.
16. Sejm Śląski sprawdza ważność wyborów niezaprotestowanych. O ważności wyborów zaprotestowanych rozstrzyga sąd (Apelacyjny w Katowicach).
17.Członkowie Sejmu Śląskiego korzystają z takich samych praw nietykalności poselskiej, co posłowie do Sejmu Rzeczp.
Posłowie otrzymują diety w wysokości określonej uchwałą Sejmu, prócz tego przysługuje im prawo bezpłatnego przejazdu na kolejach w obrębie Śląska położonych.
Nikt nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za zgodne z prawdą sprawozdanie z jednego posiedzenia Sejmu.
Sejm wybiera ze swego grona marszałka, a regulamin sejmowy określi prawa i obowiązki marszałka, rodzaj i ilość komisyj sejmowych, tudzież sposób i porządek obrad sejmowych.
Naczelnik Państwa (Prezydent Rzeczp.) zwołuje, odracza i zamyka Sejm Śląski. Sejm winien być zwołany na pierwsze posiedzenie w trzeci wtorek po dniu wyborów i corocznie we wrześniu na sesję zwyczajną. Sesja ta nie może być ani odroczoną ani zamkniętą przed uchwaleniem budżetu. Prezydent Państwa może zwołać Sejm Śląski w każdym razie na sesję nadzwyczajną, winien zaś to uczynić na żądanie Rady Wojewódzkiej w ciągu dwóch tygodni.
Ustawa o wewnętrznym ustroju województwa śląskiego określi okres wyborczy Sejmu Śląskiego. Okres ten nie może trwać dłużej niż lat 5, licząc od dnia otwarcia Sejmu. Prezydent Państwa może rozwiązać Sejm Śląski, w wypadku tym winien jednak równocześnie zarządzić nowe wybory, które muszą się odbyć w ciągu 75 dni od dnia rozwiązana.
Inicjatywa ustawodawcza o Sejmie Śląskim przysługuje wojewodzie z upoważnienia Rządu Rzeczp., Radzie Wojewódzkiej i posłom sejmowym stosownie do przepisu regulaminu sejmowego. Wojewodzie, jego zastępcy, członkom Rady Wojewódzkiej oraz wydelegowanym przez wymienionych urzędnikom przysługuje prawo przemawiania w Sejmie poza koleją zapisanych mówców. To samo przysługuje Ministrom Rzpolitej.
Ustawy śląskie nie mogą naruszać niniejszego statutu, praw obywatelskich, zagwarantowanych w ustawie konstytucyjnej Rzpolitej Polskiej, przepisów traktatów międzynarodowych ani też przepisów innych ustaw państwowych, obowiązujących w dziedzinie, nie zastrzeżonej dla ustawodawstwa Sejmu Śląskiego.
Na mocy wyżej wymienionej ustawy odbyły się we wrześniu 1922 r. wybory do pierwszego Sejmu Śląskiego, przyczem według ówczesnego stanu ludności w województwie śląskiem wybrano 48 posłów, z czego 34 polskich i 14 przedstawicieli mniejszości niemieckiej. Sejm ten obradował od października 1922 r. do 13 lutego 1929 r., a więc przeszło 6 lat, uchwalając w tym czasie 313 ustaw z różnych dziedzin życia. Ważniejsze jego uchwały i ustawy są: Ustawa zaprowadzająca język polski jako urzędowy, uchwała, wyrażająca zgodę Sejmu Śląskiego na wprowadzenie na Śląsk waluty polskiej, uchwała wyrażająca zgodę na pobór rekruta z ziemi śląskiej, ustawy powołujące do życia Izbę Rolniczą i Rzemieślniczą, ustawy, na mocy których utworzono kilka szkół średnich i seminarjów nauczycielskich, ustawy w obronie lokatorów, oraz tworząca Śląski Fundusz Gospodarczy, ustawy o uposażaniu urzędników i funkcjonarjuszów województwa śląskiego oraz emerytalna, ustawa, na mocy której utworzono wielkie Katowice, ustawy o budowie kilku linij kolejowych, ustawy o regulowaniu finansów komunalnych, oraz o śląskim komunalnym Funduszu zapomogowym jako też cały szereg innych. (.)
St. Janicki